Smart Food Alliance-leden deelden op 15 maart jl hun ervaringen en inzichten met een aantal sectortafelvoorzitters van het Landbouwakkoord. In deze bijeenkomst gaven de bedrijven aan dat ketensamenwerking volop plaatsvindt en leidt tot een goed verdienvermogen voor alle schakels in de keten. Het gebruik van Topkeurmerken is waardevol en biedt een onafhankelijk kader. Afspraken over meer gebruik van Topkeurmerken is gewenst.
Voor de aanwezigen vanuit het Landbouwakkoord was het een waardevolle kijk in de praktijk van Nederlandse middelgrote voedselbedrijven uit alle schakels van de food sector. Uit de input is een manifest gedestilleerd met een tiental adviezen voor de opsteller van het Landbouwakkoord. Dit manifest hebben Suzanne van der Pijll en Marcel Schuttelaar overhandigd aan Chris Kalden, de voorzitter van het Landbouwakkoord. De kern: stel meerjarige ketenafspraken centraal en geef voorbeelden hoe dat kan – want, zoals de Smart Food Alliance-leden al laten zien, het kan wél!
SMART FOOD ALLIANCE LAAT ZIEN WAT WÉL KAN
AANBEVELINGEN AAN HET LANDBOUWAKKOORD UITGESPROKEN OP 15 MAART 2023
We moeten toe naar een voedselsysteem waarin we smart omgaan met onze hulpbronnen en kennis,waarbij we nieuwe technologieën inzetten om toekomstbestendig voedsel te produceren en daarmee
business te ontwikkelen. Dit vraagt om innovatieve voedselbedrijven uit verschillende ketens die vooruit
durven te kijken en het lef hebben dit in actie om te zetten. De praktijkervaring van leden van de Smart
Food Alliance laat zien dat duurzaam en gezond voedsel voor een eerlijke prijs binnen handbereik
ligt. Deze bedrijven laten in de praktijk zien hoe veerkrachtige, duurzame ketens gesmeed worden door
de kringloop op een zo lokaal mogelijk niveau te sluiten. Door meerjarige ketenafspraken te maken
wordt zekerheid geboden aan de boer, verwerker, retailer en consument.
Stel meerjarige ketenafspraken daarom centraal in het Landbouwakkoord en geef voorbeelden vanhoe dat wél kan.
Smart Food Alliance bedrijven hebben veel te bieden als het gaat om ketenafspraken met duurzaamproducerende boeren en telers. Echter, er zijn ook belemmeringen waar de overheid kan helpen
problemen weg te nemen. 15 maart 2023 hebben we hier met elkaar het gesprek over gevoerd.
1. Integrale kostentoerekening maakt dat duurzaam niet duur is
Smart Food Alliance-leden internaliseren vaak externe kosten voor klimaat, biodiversiteit engezondheid. Zij doen dit enerzijds door bij het inrichten van productieprocessen rekening te houden
met de impact op natuur en gezondheid, anderzijds door binnen de keten duurzame, circulaire
grondstoffen in te kopen van boeren uit Nederland en daarbuiten. De marge die deze bedrijven maken
staat daardoor onder druk vanwege concurrenten die deze maatregelen niet nemen.
Neem daarom verdere internalisering van de kosten op in het Landbouwakkoord, door een heffing opde aanwending van stikstof via kunstmest en veevoer en/of CO2-emissie, of op het gebruik van
productiemiddelen zoals pesticiden etc. Zorg dat de onderkant van de markt niet langer
concurrentieverstorend kan werken met de duurzamere bovenkant.
2. Topkeurmerken stimuleren de duurzame voedselproductie
Binnen productgroepen zijn er bijzonder grote verschillen in impact op klimaat, biodiversiteit endierenwelzijn, afhankelijk van de productiemethode. Topkeurmerken (zoals gedefinieerd door Milieu
Centraal), bijvoorbeeld On the Way to PlanetProof, BLK en Biologisch, helpen bedrijven zich te
onderscheiden en borgen duurzame productie. Ook zijn Topkeurmerken een belangrijk middel om de
meest hoogwaardige en duurzame voedselproductie tot norm te maken.
Stimuleer in het Landbouwakkoord het gebruik van Topkeurmerken. Stel bijvoorbeeld als doel dat in2030 alle producten (100%) een Topkeurmerk hebben en dat het huidige marktaandeel van 22%
jaarlijks met minimaal 10% toeneemt.
Smart Food AllianceZeestraat 84
2518 AD Den Haag
21 maart 2023
1
3. Duurzame voedselproductie als de standaardkeuze
Een aantal bedrijven uit de Smart Food Alliance in retail, foodservice en maaltijdboxen kiest ervoorconsumenten enkel duurzame producten aan te bieden. Dit doen zij door de standaard keuze biologisch
te maken, één of twee ster BLK, On the way to PlanetProof, Fairtrade of meer plantaardig en minder
dierlijk. Andere producten worden simpelweg niet meer aangeboden zodat de consument slechts één
keuze heeft, de duurzame keuze. Deze aanpak wordt door de klanten van deze bedrijven gewaardeerd,
sterker nog, het is een unique selling point geworden.
Neem in het Landbouwakkoord op dat de duurzame keuze de standaard keuze moet worden. Sluitdaarbij aan op het gebruik van Topkeurmerken.
4. Veranderen kost veel inspanning van iedere schakel in de keten
Bedrijven die laten zien 'wat wel kan' hebben veel hobbels – en kosten – zelf genomen. Om deveranderingen sneller, grootschaliger en bij een grotere groep bedrijven plaats te laten vinden is het
nodig dat daar financiële ruimte voor is. De marges bij voedselbedrijven zijn vaak laag, veelal ver onder
de 10%. Daarvan moeten boeren een meerprijs betaald worden voor omschakeling en voor de
meerkosten van een duurzamere productiewijze. Daarnaast zijn er kosten door de steeds verdergaande
eisen ten aanzien van monitoring, transparantie en certificering. Er is een substantiële investering nodig
in sectoren van de Nederlandse agrofoodsector, zoals fruitteelt, groente en zuivel, zodat zij in één keer
de omslag te kunnen maken naar een concurrerende, data driven kennisintensieve bedrijfstak, die weerenkele decennia vooruit kan als leider in duurzaam agrofood.
Bied in het Landbouwakkoord financiële tegemoetkoming via de fiscaliteit en/of subsidies vooromschakeling van boeren. Ondersteun ook middelgrote bedrijven bij de verduurzamingsaanpak om
onder andere te kunnen voldoen aan de steeds verdergaande eisen voor rapportage en transparantie.
5. Een goede prijs voor een mooi product
Dat is wat iedereen wil, een goede prijs voor mooie producten. De markt van vraag en aanbod kent veleonzuiverheden. Duurzaamheid, biodiversiteit, lokale productie, etc. zijn daar vaak het slachtoffer van.
Er wordt in sommige landen en sectoren volop geëxperimenteerd met prijsregulerings-
mechanismen. Het doel daarvan is minder achter de dagmarkt aanjagen en rust en ruimte voor
duurzame ontwikkeling op langere termijn creëren, bijvoorbeeld door extreme pieken en dalen in
prijsvorming af te vlakken.
Maak binnen het Landbouwakkoord ruimte voor ontwikkeling en onderzoek naar verschillendevormen van in zekere mate reguleren van de prijs.
6. Een holistische aanpak voor duurzaam en gezond voedsel
Voor veel bedrijven zijn duurzaamheid en gezondheid twee zijden van dezelfde medaille. De bedrijvenin de Smart Food Alliance zetten zich in voor een meer plantaardig dieet, de consumptie van meer
groenten en fruit en producten met minder zout, suiker en vet en meer vezels. Door te investeren in
promotie van een duurzaam gezond dieet met veel groenten en fruit kan Nederland op termijn
honderden miljoenen euro's besparen aan zorgkosten. Bovendien stimuleert dat de groente- en
fruitsector in Nederland.
Maak het bevorderen van plantaardig voedsel een onderdeel van het Landbouwakkoord en zorg datook LNV en VWS zich sterk inzet voor promotie van gezond en duurzaam eten.
Smart Food AllianceZeestraat 84
2518 AD Den Haag
21 maart 2023
2
7. Buitenlandse voorbeelden bieden inspiratie
Nederlandse boeren en agrofoodbedrijven exporteren ongeveer 70% van de in Nederlandgeproduceerde producten naar de landen direct om ons heen. Zij hebben daarom ook te maken met
het landbouw- en voedselbeleid in deze landen. In landen en regio’s als Denemarken, Duitsland,Vlaanderen en Frankrijk wordt zeer succesvol ingezet om het marktaandeel van bijvoorbeeld
biologische producten of plantaardige eiwitten te bevorderen. Wat opvalt is dat in deze landen
meerdere ministeries en meerdere lagen van de overheid betrokken zijn om samen met private partners
van “een landbouwakkoord” een succes te maken.
Kijk goed naar landen als Frankrijk, Denemarken en Duitsland als voorbeeld voor hetLandbouwakkoord. Zorg tegelijk voor een level playing field zodat het Landbouwakkoord in de pasloopt met onze grootste handelspartners.
8. Veranderingen in het voedselsysteem zijn gebaat bij een stabiel beleid
Verandering kost tijd. Verandering van het voedselsysteem gaat langzaam. Gewassen worden maaréén keer per jaar gezaaid en geoogst, rotatiegewassen zoals veldbonen worden zelfs maar eens in de
zes jaar op hetzelfde stuk grond ingezaaid en geoogst. Omschakeling naar biologische landbouw kost
jaren en investeringen in nieuwe stallen of high tech apparatuur hebben een terugverdientijd van somsdecennia. De snelheid van verandering op het boerenland staat daarmee niet in verhouding met de
waan van de dag. Zowel boeren en tuinders, verwerkende industrie, retail en foodservice zijn enorm
gebaat met rust en regelmaat in landbouwbeleid.
Kies voor het Landbouwakkoord voor een langetermijnaanpak, met duidelijke routekaarten eninnovatiepaden voor de komende 15 tot 20 jaar.
Het is aan u, de voorzitters van de sectortafels, om een nieuwe blauwdruk voor het voedselsysteem vande komende decennia op te tekenen. De Smart Food Alliance zal u steunen de balans om te doen slaan
in het voordeel van een duurzaam, gezond en eerlijk voedselsysteem.
Wij wensen u daar veel wijsheid in toe, de toekomst hangt er letterlijk vanaf.
Wij zijn natuurlijk bereid met u van gedachte te wisselen over suggesties in deze notitie.
Marcel Schuttelaar, Suzanne van der Pijll, Casper Zulim de Swarte
De Smart Food Alliance bestaat uit ruim 40 middelgrote Nederlandse bedrijven uit de agrofoodsector dieallen streven naar een duurzamer, gezonder en eerlijker voedselsysteem. De leden van de Smart Food
Alliance bevinden zich in alle schakels van de keten, van zaadveredeling en productie tot aan retail en de
Voedselbank – en dat verdeeld over alle sectoren, van zuivel en brood tot aan vegetarische producten enmaaltijden voor kinderen. Al deze bedrijven werken volop aan het duurzamer, gezonder en eerlijker maken
van het voedselsysteem. Door voorop te hebben deze bedrijven veel ervaring opgedaan over hoe
duurzaamheid, goed ondernemerschap en verantwoordelijkheid nemen voor de keten hand in hand kunnen
gaan. Zij zijn de belichaming van wat wél kan!
Voor meer informatie
Suzanne van der Pijll (0651797717); info@smartfoodalliance.nl
Smart Food AllianceZeestraat 84
2518 AD Den Haag
21 maart 2023
3